Η μη συμμόρφωση σε δίαιτα χωρίς γλουτένη από τα άτομα με κοιλιοκάκη έχει συνήθως 4 αίτια:

•  Την καθυστερημένη διάγνωση
•  Την αδιαφορία
•  Την άγνοια, εξαιτίας της οποίας τα άτομα καταναλώνουν τρόφιμα με προσμίξεις χωρίς να το θέλουν, και
•  Την αντικειμενική δυσκολία της εφαρμογής της δίαιτας αυτής

     Μη συμμόρφωση έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την πρόκληση βλαβών στον εντερικό βλεννογόνο του εντέρου. Οι βλάβες έχουν ως άμεσο αποτέλεσμα τη μείωση της επιφάνειας απορρόφησης θρεπτικών συστατικών. Τα κοινότερα προβλήματα που προκύπτουν είναι η οστεοπενία και η σιδηροπενία, ενώ στα παιδιά παρουσιάζεται καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξης.
     Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών με κοιλιοκάκη αναρρώνει τόσο κλινικά όσο και ιστολογικά όταν ακολουθει δίαιτα ελεύθερη γλουτένης. Η κλινική βελτίωση είναι συνήθως εμφανής μετά από μόλις μια ή δυο εβδομάδες εφαρμογής της δίαιτας, αν και η πλήρης αποκατάσταση πιθανόν να επέλθει μετά από αρκετούς μήνες.
     Ελάχιστοι ασθενείς ( 15% ) δεν παρουσιάζουν βελτίωση με τη δίαιτα ή τα συμπτώματα τους και υποτροπιάζουν μετά από ποικίλα χρονικά διαστήματα. Το σημαντικότερο αίτιο της αποτυχίας της θεραπείας στην περίπτωση αυτή είναι η ανεπιτυχής πλήρης απομάκρυνση της γλουτένης από τη διατροφή. Σε πολλές περιπτώσεις, ο ασθενής δεν γνωρίζει την κατάστασή του και για το λόγο αυτό απαιτείται μια εν τω βάθει διατροφική συνέντευξη προκειμένου να αποκαλυφθεί το αίτιο. Τα αντισώματα έναντι ενδομυσίου παρουσιάζονται συνήθως αρνητικά στην περίπτωση της πλήρους απομάκρυνσης της γλουτένης και αποτελούν χρήσιμο εργαλείο για τον έλεγχο της διαιτητικής συμμόρφωσης. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι αρκετοί ασθενείς με κοιλιοκάκη και παρατεταμένη διάρροια, πάσχουν από κάποια συνυπάρχουσα νόσο, όπως είναι η εξωκρινής παγκρεατική ανεπάρκεια, η μικροσκοπική κολίτιδα, η δυσαπορρόφηση λακτόζης ή φρουκτόζης, η αυξημένη ανάπτυξη εντερικών βακτηριδίων και το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την αξιολόγηση των ασθενών που δεν ανταποκρίνονται στη συνήθη θεραπεία.
Ένα άλλο αίτιο μη ανταπόκρισης στη θεραπεία της κοιλιοκάκης είναι η ανάπτυξη μιας σχετιζόμενης κακοήθειας του εντέρου ( κυρίως λέμφωμα των Τ-κυττάρων ), ιδιαίτερα σε ασθενείς με χαμηλή πυρετική κίνηση. Ο κίνδυνος εμφάνισης του παραπάνω νεοπλάσματος είναι αυξημένος στους ασθενείς με κοιλιοκάκη παρά την πλήρη τους συμμόρφωση στη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης.
     Σε μια μειοψηφία των ασθενών με κοιλιοκάκη για τους οποίους αποτυγχάνει η θεραπεία ( είτε εξαρχής είτε μετά από κάποιου βαθμού αρχική ανταπόκριση ), δεν φαίνεται να συμβαίνει κάτι από τα παραπάνω. Στην περίπτωση των ασθενών αυτών η κατάστασή τους χαρακτηρίζεται αυθαίρετα ως ανθεκτική κοιλιοκάκη. Ορισμένοι, αλλά όχι όλοι, από τους ασθενείς αυτούς ανταποκρίνονται σε θεραπεία με στεροειδή ή άλλους ανασοκατασταλτικούς παράγοντες.

Παρακολούθηση
     Η παρακολούθηση περιλαμβάνει:

•  Ιατρική παρακολούθηση με ορολογικούς δείκτες για επιβεβαίωση και εξασφάλιση συμμόρφωσης. Οι ορολογικοί δείκτες είναι πλέον επαρκώς αξιόπιστοι και προσφέρονται για τη διαδικασία επιβεβαίωσης της διάγνωσης καθιστώντας περιττή την επανάληψη της βιοψίας. Έλεγχος με ορολογικούς δείκτες με παράλληλο μεταβολικό έλεγχο επιβάλλεται για τυχόν ανάπτυξη αυτοάνοσων νοσημάτων σχετιζόμενων με την κοιλιοκάκη, ή άλλων επιπλοκών που σχετίζονται με διατροφικά ελλείμματα όπως η οστεοπόρωση. Συγκεκριμένα για το θέμα της πρόληψης και αντιμετώπισης της οστεοπόρωσης συνιστάται η χορήγηση ιατρικών σκευασμάτων 1000-1500 mg Ca ή και VitD.
•  Διατροφική παρακολούθηση που περιλαμβάνει διαρκή εκπαίδευση, ανάλυση των διατροφικών προσλήψεων ώστε να εξασφαλίζεται επάρκεια ενέργειας και μακροθρεπτικών συστατικών καθώς και συγκεκριμένων βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων που σύμφωνα με μελέτες είναι δυνατόν να σχετίζονται με ελλείψεις. Τέτοια στοιχεία εκτός από το ασβέστιο είναι ο σίδηρος, το μαγνήσιο και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Σχετικά με το φυλλικό οξύ συνιστάται η κάλυψη των ημερήσιων αναγκών από φαρμακευτικό σκεύασμα συμπληρώματος για όλα τα θήλεα άτομα που βρίσκονται σε ηλικία αναπαραγωγής.
•  Εκπαίδευση για την ενημέρωση σχετικά με τις κατάλληλες διατροφικές επιλογές. Το έργο αυτό είναι δυνατόν να επιμεριστεί σε διαιτολόγους, στο σύλλογο των ατόμων με κοιλιοκάκη ή σε πρωτοβουλίες όπως η λειτουργία σχολείων κοιλιοκάκης. Οι φορείς αυτοί είναι δυνατόν να αναλάβουν και την ενημέρωση του κοινού και των αρμοδίων για τις ειδικές ανάγκες των ατόμων αυτών ( π.χ. ειδικά τρόφιμα, εστιατόρια που σερβίρουν γεύματα χωρίς γλουτένη, συνταγές, εξειδικευμένους λειτουργούς υγείας ).

Βιβλιογραφία

1.  Farthing MJG. Tropical malabsorption and tropical diarrhea
2.  Fine Kd, Meyer RL, Lee EL. The prevalence and causes of chronic diarrhea in patients with celiac sprue treated with a gluten-free diet
3.  Gray Gm. Persistence of diarrhea in treated celiac sprue: refractory disease or another organs’ malfunction?
4.  Maki M, Collin R. celiac disease
5.  Myrray Ja. The widening spectrum of celiac disease

Άρθρα του ίδιου συντάκτη